Hemel.
Vandaag kreeg ik een column in mijn inbox van de schrijfster met kloten (bij wie ik literair kikkerdril ben). En nog wel over 'tzelfde onderwerp als m'n laatste blog - het lijkt wel telepathie (zegt Joli(e) die hoopt dat ze op dezelfde golflengte vertoeft, maar tegelijkertijd wel in de Orkut-val is beland:)
Orkut spot met privacy en auteursrecht
Microsoft zou voor minder op z'n donder krijgen
Online vriendennetwerk Orkut heeft een waarlijk vliegende start gemaakt: drie weken na oprichting zijn zowat al mijn internettende vrienden al lid. Het wordt druk besproken, zowel op het net als in Het Echte Leven.
Het principe achter al die vriendennetwerken is simpel: je meldt je aan, zet een beschrijving van je interesses neer, geeft op wie je vrienden zijn, stuurt ze een uitnodiging en vormt al doende cirkeltjes. Vervolgens kun je bekijken wie de vrienden van je vrienden zijn of opzoeken wie er je interesse deelt. Met die vers gevonden mensen kun je vervolgens ook banden aanknopen. Heel gezellig en een geweldige manier om je tijd te verliezen. 't Heeft allemaal niet veel om het lijf, ook al is het natuurlijk erg leuk om een verloren gewaande kennis terug te vinden.
Maar Orkut is anders. Het kan - anders dan Friendster of al die andere online communities - rekenen op een forse dosis sympathie van de meer doorgewinterde internetters en groeit derhalve als kool. Dat Orkut hechte banden heeft met Google - Orkut is in bedrijfstijd gemaakt door een werknemer van Google - zal daaraan niet vreemd zijn: als Google zijn goedkeuring aan iets nieuws hecht, is dat nieuwe verschijnsel alleen al door dat stempel vanzelfsprekend vreselijk hip.
Zélfs als Orkut anders is, zo blijkt.
Alle min of meer geformaliseerde online netwerken bestaan bij gratie van databases. Friendster stopt je profiel samen met dat van alle andere Friendster-leden in een groot bestand en bewaart derhalve alles over jezelf wat je hebt willen prijsgegeven: wie je vrienden zijn, of je rookt, wat je favoriete films en bandjes, je politieke voorkeuren zijn. Al die persoonlijke informatie maakt zo'n database enigszins gevoelig materiaal, ook al heb je al die gegevens zelf ingevoerd: mensen willen gewoonlijk gerust tegen hun vrienden zeggen dat ze graag experimenteren met drugs, maar als hun baas of hun moeder op datzelfde netwerk verschijnt, komt de zaak toch iets anders te liggen.
Soit, eigen verantwoordelijkheid en zo. Het is sowieso dom om zaken op het net te zetten waarvan je bij enig doordenken weet dat je ze liever niet algemeen of tot in lengte der dagen bekend wilt hebben, ongeacht of dat nu in een online community of een Usenet-posting is. Het geheugen van het net gaat immers langer mee dan een gesprek. Op internet wordt van alles gearchiveerd en blijven Usenet-berichten en webpagina's voor de eeuwigheid bewaard.
Orkut spot met alle regels op het net en daarbuiten. Als een kennis mij via Orkut uitnodigt, behoudt Orkut zich het recht om mijn gegevens voor eigen doeleinden te bewaren. Ik zit thans zelfs in Orkut-vriendenkringen - en krijg daar wel eens mail van - zonder dat ik mezelf ooit heb aangemeld. Orkut 'weet' derhalve wie mijn vrienden zijn, ook al houd ik zelf mijn mond dicht.
Orkut is door zjin opzet trouwens geweldig gereedschap voor spammers. Binnen Orkut kun je niet alleen in één keer al je vrienden mailen, maar ook alle vrienden van je vrienden. Een vriend van mij, Paul, heeft 89 Orkut-vrienden, geen bizar grote kring voor Orkut, omdat iedereen elkaar werft en tot intimus bombardeert. (Een strategie die de betekenis van het woord vriend nogal uitholt. 'Een mens mag blij zijn als hij vijf ware vrienden heeft', zegt een andere vriend van me geregeld. Als Paul zich écht met al die 89 Orkut-vrienden gaat bezighouden, zou dat betekenen dat ik 'm nooit meer zie wegens zijn plotselinge tijdgebrek.)
Die Orkut-geïnfleerde vrienden hebben allemaal ook zo'n bulk aan contacten. Met een eenvoudig mailtje aan 'friends of my friends' kan Paul in één keer zo'n 4500 mensen bereiken (grofweg 89 x 89, en daar dan weer de helft van omdat er doublures in zitten). Je kunt erop wachten dat spammers dat gereedschap gaan misbruiken. Sterker: wat voor praktisch doel heeft het om alle 'vrienden' van je vrienden tegelijk te mailen?
Orkut doet trouwens iets raars met die mail. Alles wat je via Orkut verstuurt, wordt bewaard. In zijn privacybeleid meldt Orkut:
When you invite new members into your network or send messages through the orkut.com service, we collect and maintain the information associated with those messages, including email addresses and content on secure servers.
Met andere woorden: Orkut bewaart de inhoud van de mail die je via dit netwerk verstuurt.
Een provider die hetzelfde van plan is, zou - terecht - onder vuur komen te liggen van alle digitale burgerrechtenbewegingen. In Europa is al een paar jaar een groot debat gaande over het bewaren van verkeersgegevens (wie mailde wanneer aan wie). En zowat iedereen die privacy een goed hart toedraagt, maakt zich ernstige zorgen over die bewaarplicht. Wie met wie mailt en dus wie in welke netwerken zit, geeft een nogal gedetailleerd beeld van mensen en is informatie die niet zonder meer uit handen gegeven mag worden, reden waarom ook het bewaren - en dus opvraagbaar maken - ervan bepaald niet onomstreden is.
Orkut bewaart zulke gegevens zonder meer. Bij Orkut gaat het bovendien niet alleen om de verkeersgegevens, ook de inhoud van ieders mail wordt bewaard. Zonder termijn. Dat gebeurt weliswaar op beveiligde servers, maar niettemin zijn zulke gegevens, simpelweg doordat ze bewaard worden, opvraagbaar geworden door iedereen in te schakelen die een bevoegde autoriteit weet. Is het niet raar dat over het bewaren van zulke gegevens grote debatten in parlementen worden gevoerd, en onderwijl een enkele partij dat op eigen houtje doet zonder commentaar uit te lokken van organisaties die digitale burgerrechten bewaken?
Of nee, heel vreemd is dat niet. Want sympathisanten, leden, medewerkers, oprichters en financiers van diezelfde digitale burgerrechtenorganisaties zijn zelf en masse lid geworden op Orkut. Van ex-hackers Rop Gonggrijp en Felipe Rodriquez tot privacyvoorvechter Maurice Wessling en internetadvocaat Christiaan Alberdink Thijm, ze zitten er allemaal op en hebben er hun eigen communities gesticht: 'Hippies from Hell', 'Electronic Frontier Foundation', 'Hack-tic'. Uit nieuwsgierigheid. Of omdat het hip is. Of om dezelfde reden waarom ik een Albert-Heijnbonuskaart heb: privacy kan me iets minder schelen als ik denk dat er iets te halen valt.
Orkut heeft meer idioterie. In de 'terms of service' zet Orkut uiteen hoe hij het auteursrecht beziet:
orkut.com's proprietary rights
By submitting, posting or displaying any Materials on or through the orkut.com service, you automatically grant to us a worldwide, non-exclusive, sublicenseable, transferable, royalty-free, perpetual, irrevocable right to copy, distribute, create derivative works of, publicly perform and display such Materials.
Op alles dat je via hen verstuurt - een foto van je dochter, een verhaaltje, een plot voor een te maken film of een zakelijk plan - geef je Orkut rechten. Ze dichten zichzelf het recht toe om wereldwijd, zonder royalties, onherroepbaar en voor de eeuwigheid uit te mogen kopiëren, distribueren en te mogen uitbaten wat je schrijft of bedenkt.
Wie ruzie krijgt met Orkut in geval het bedrijf een dergelijk recht te gelde wil maken, heeft gerede kans de rechter aan zijn zijde te vinden. Maar dat Orkut überhaupt met dergelijke gebruiksvoorwaarden komt aanzetten, is opmerkelijk. Juist van het net-savvy Google en zijn medewerkers zou je beter mogen verwachten.
Microsoft had een paar jaar geleden plannen voor een .Net-paspoort en wilde daartoe allerlei informatie van zijn gebruikers vergaren: welke sites bezochten ze, wie mailden ze, wat kochten ze waar. Dat leidde tot een fikse ruzie met de Europese Commissie, die stelde dat het bewaren van zulke gegevens indruiste tegen Europese regelgeving. Microsoft blies de paspoortplannen uiteindelijk af.
Orkut is, anders dan Microsofts voorgestelde paspoort, geheel vrijwillig. En Orkut wordt, anders dan Microsoft, naar hartelust gebruikt door goedgeïnformeerde burgerrechten-voorvechters. Dat maakt Orkut niet lastiger te bevechten, maar ook ons eigen paard van Troje.
Wellicht is het tijd dat Bits of Freedom, Neerlands enige digitale-burgerrechtenbeweging, een nascholingscursus geeft aan zijn oprichters, (mede-)financiers en een van zijn eigen medewerkers.
En dan beloof ik mijn AH-bonuskaart op te geven.
Karin Spaink
17 februari 2004
- K -
